Bir Bebeğin Büyüme Hikayesi…
Her bebek özeldir. Kendine ait özellikleri, kilosu, boyu ve karşı konulamaz hayat dolu, meraklı bakışları vardır. Ancak bebeğin sağlığı için bazı konularda dikkatli olunması gerektiği gibi, büyüme ve gelişmesi de düzenli olarak takip edilmelidir. Avrasya Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı, 0-3 yaş arası bebeklerin büyüme eğrisini anlatıyor.
Bebeğimin büyüme oranları normal mi?
Bebeklerin gelişim düzeyleri ortalama olarak aynı olmakla birlikte farklılıklar gösterebilir. Çünkü büyümede birçok etken rol oynar. Bunların başında genetik faktörler gelmektedir. Ayrıca beslenme, egzersizler, hastalıklar ve çevresel faktörler de büyüme eğrisini etkileyen nedenler arasındadır. Ancak genel olarak kabul edilen bazı ortalama değerler söz konusudur. Doktorların büyüme eğrisini incelerken baz aldığı 3 farklı ölçüm noktası vardır. Bunlar; kilo, baş çevresi ve boydur. Bu noktadan hareketle normal bir bebeğin büyüme değerlerini şu şekilde özetlemek mümkündür.
0-3 yaş arası bir bebeğin kilo değerleri nasıl olmalı?
Bir bebeğin gelişimi anne karnında başlar. Dünyaya gözlerini açan bir bebeğin normal kilosu 3200 gramdır. Doğumdan sonraki günlerde vücuttaki sıvının azalmasına bağlı olarak bebekte belli miktarda kilo kaybı yaşanabilir ancak yaklaşık 15 gün sonra kaybettiği ağırlığı tekrar kazanmaya başlar. İlk üç ayda ise haftada 150-250 gram, 3-6 ay arasında ise 100-120 gram alır. Günde ortalama 15-20 gram alındığını söylemek mümkündür.
Bebekler 9-12 aylar arasında ise günde yaklaşık 10-12 gram almaya başlar. Bir yaşına geldiğinde bebeğin doğum kilosunun ortalama 3 katına, 2 yaşına geldiğinde ise yaklaşık 4 katına çıkması beklenir. 1-3 yaş aralığında ise kilonun ayda 250 gram olacak şekilde artması normaldir. Bu durumda yılda 2-2,5 kilo alabilirler.
0-3 yaş arası bir bebeğin boy değerleri nasıl olmalı?
Yeni doğan bir bebeğin ortalama boyu 50 santimetre kadardır. İlk üç ayda bebeğin boyunda 8 santimetrelik bir değişim olur. İkinci üç ayda ise yine aynı şekilde 8 santimetrelik bir büyüme söz konusudur. Bir sonraki üç aylık dilimde büyüme yaklaşık 4 cm, diğer üç aylık evrede ise 4 cm uzama meydana gelir. Bu durumda 1 yaşına geldiğinde ilk uzunluğunun yaklaşık 1,5 katı uzamış olur. Boy uzunluğu 1-2 yaş arasında toplam 10-12 cm, 2 yaştan 3 yaş sonuna kadar yılda 7 cm uzar.
Boy değerleri kilo gibi hızlı değişmez. Daha karmaşıktır ve birçok farklı faktör boyun uzamasında devreye girer. Normal büyüyen bir çocuğun boyu 6-12 aylıktan sonra genetik potansiyeline uygun bir persantil değerine yaklaşmaya başlar. Genellikle 2-3 yaşlarından sonra anne-baba boyu ile çocuğun boyu anlamlı bağlantı gösterir. Ayrıca boy ile ilgili şöyle bir bilgi söz konusudur. Doğum tartısı gebelik süresine göre düşük olarak doğan ve ilk 2 yaşta büyümede akranlarını yakalayamayan çocukların boylarının kısa olacağı öngörülmektedir.
0-3 yaş arası baş çevresi değerleri nasıl olmalı?
Bebeklerde baş çevresi ölçümü sanıldığından çok daha önemlidir. Çünkü merkezi sinir sisteminin gelişimini gösteren bir değerdir. Dolayısıyla uzman ve deneyimli bir sağlık personeli tarafından ölçülmelidir. Bebekte beyin gelişiminin bir göstergesi olan baş çevresinde kıstas doğumda boya göre ¼ oranındadır. Bir bebeğin doğduğu andan itibaren baş çevresi ortalama 35 santimetredir. Üçüncü ayda 40.5 cm, altıncı ayda, 43 cm, 1 yılın sonunda ise 46 cm kadardır. Bebek 1 yaşına geldiğinde baş ölçüsündeki büyüme hızı düşmeye başlar. baş çevresinde yaşanan normal sayılabilecek büyüklük ve küçüklük oranları genetik faktörlere göre değişebilir. Ancak aşırı büyüme ve küçüklüklerde başka hastalık olasılıkları değerlendirilmelidir. Çünkü ortalamadan daha büyük baş çevresine sahip olan bebeklerde beyin omurilik sıvısının dolaşım sorunu olan hidrosefali hastalığı olabilir.
Büyüme sürecini etkileyen faktörler nelerdir?
Büyüme ve gelişme sürecini etkileyen ilk faktör cinsiyettir. Erkek bebeklerin boy ve kiloları kız bebeklerine göre daha fazladır. Diğer bir faktör ise çok önemli bir belirleyici olan genetik unsurlardır. Bebeğin anne ve babadan aldığı genler boy, kilo, kemik ve baş çevresi ölçümlerini etkilemektedir.
Bebeğin büyümesinde ilk 2 yıl beslenme doğrudan etkilidir. Bebeğin aldığı enerjinin % 10’undan fazlası büyümeye harcanır. Dolayısıyla bebeğin çok iyi beslenmesi, ilk 6 ay boyunca mutlaka anne sütü alması gerekir. İlk 6 ay anne sütü yeterliyken doğru bir gelişim için ek gıdalara başlanmalıdır. Çünkü normal büyüme için yeterli protein ve kalori alımı gerekir. büyümeyi etkileyen bir diğer önemli faktör ise çeşitli hastalıklardır. Eğer bebekte doğumsal kalp hastalığı ve astım gibi kronik hastalıklar varsa bebeğin gelişimi yavaşlayabilir.
Hamilelikteki beslenme ve yaşam alışkanlıkları bebeğin doğum kilosunu etkiler mi?
Bebeğin gelişimi anne karnından itibaren başladığından annenin ne yediğinden nasıl hissettiğine kadar birçok faktör bebeğin gelişimini ve dolayısıyla kilosunu etkiler. Şöyle ki, anne karnındaki bebeğin büyümesi plasenta yoluyla sağlanır. Eğer plasentada bir sorun varsa, anne adayında kansızlık veya vitamin eksikliği söz konusuysa, anne adayı ilaç kullanıyorsa bunlar doğrudan bebeğin kilosunu etkiler. Aynı zamanda annenin geçirdiği enfeksiyonlar da etkili bir diğer faktördür. Eğer anne adayı sigara içiyor ve alkol tüketiyorsa veya daha başka kötü alışkanlıkları varsa bu durum bebeğin hem sağlığı hem de kilosu için çok ciddi tehlikeler yaratır.
Bebeğinin sağlıklı bir gelişimi olmasını isteyen annelerin yapması gereken ara ve ana öğünlerden oluşan ve hamilelik döneminde artan protein, karbonhidrat ve yağ ihtiyacını karşılayan gıdaları tüketmektir. Mutlaka sebze- meyve tüketilmeli, demir ihtiyacını karşılayacak besinler tercih edilmelidir.
Büyüme nasıl takip edilmelidir?
Bebeğin büyüme süreci onun sağlıklı gelişimi hakkında önemli bilgiler barındırdığından baş, boy ve kilo ölçümü düzenli aralıklarla yapılmalıdır. İlk ay 1-2 haftada bir, ilk 6 ayda; ayda bir, 6-12 ay arası, 2 ayda bir; 1 ile 2 yaş arasında 3-6 ay aralıklarla çocukluk döneminde ise yılda bir ölçümler yapılmalıdır.
